Znieczulenie ogólne (narkoza) w stomatologii zyskuje coraz więcej zwolenników zarówno wśród lekarzy, jak i Pacjentów. Staje się coraz powszechniej wykorzystywaną metodą, dającą komfort pracy lekarzowi a bezbolesność i komfort psychiczny Pacjentowi.
Narkoza i anestetyki
Narkoza to historyczna nazwa znieczulenia ogólnego. Powoduje u Pacjenta kontrolowaną i odwracalną utratę świadomości, zmniejszenie lub zniesienie odruchów obronnych i całkowite zniesienie bólu.
Polega na okresowym zahamowaniu czynności ośrodkowego układu nerwowego z równoczesnym zachowaniem funkcji życiowych.
Leki i substancje pozwalające osiągnąć taki stan określa się anestetykami. Anestetyki stosowane podczas znieczulenia ogólnego (narkozy) mogą być podawane drogą dożylną, wziewną, domięśniową, lub poprzez połączenie tych dróg.
Ich użycie powoduje:
- zniesienie świadomości – hypnosis,
- zniesienie odczuwania bólu – analgesia,
- zniesienie odruchów – areflexia,
- zwiotczenie mięśni szkieletowych – relaxatio.
W zależności od potrzeb chirurgiczno-leczniczych lub diagnostycznych zarówno sposób podania leków anestetycznych, jak i głębokość znieczulenia mogą być różne.
Etapy narkozy
Znieczulenie ogólne (narkoza) przebiega w kilku etapach :
Przygotowanie do zabiegu – premedykacja.
Kwalifikacja do znieczulenia ogólnego
Kwalifikacja do znieczulenia ogólnego (narkozy) wymaga wykonania podstawowych badań, dających lekarzowi informację o ogólnym stanie zdrowia. Konieczne jest również przeprowadzenie szczegółowego wywiadu medycznego. Kwalifikacji lekarz anestezjolog dokonuje w oparciu o pięciostopniową skalę ASA. W niektórych przypadkach konieczna może okazać się dodatkowa konsultacja z lekarzem specjalistą z innej dziedziny, który prowadzi leczenie Pacjenta.
Sedacja i analgosedacja
W gabinetach stomatologicznych najczęściej stosowaną „odmianą” znieczulenia ogólnego (narkozy) jest sedacja lub analgosedacja, czyli „płytsze” rodzaje znieczulenia.
Sedacja to uspokojenie, obniżenie aktywności ośrodkowego układu nerwowego z częściowym wyłączeniem świadomości (lub bez wyłączania) Pacjenta, obniżenie poziomu lęku, a u części Pacjentów efekt niepamięci. Stan sedacji osiąga się przy pomocy środków farmakologicznych, podawanych w praktyce najczęściej drogą dożylną.
Lekarz anestezjolog podając Pacjentowi dodatkowo analgetyki, czyli leki o silnym działaniu przeciwbólowym, wzbogaca sedację o efekt analgezji. Mówimy wówczas o analgosedacji.
Można wyróżnić kilka stopni głębokości sedacji:
- płytka, z zachowaniem przytomności, ale spowolnieniem reakcji na bodźce i efektem uspokojenia, zachowaniem odruchów przełykania i kaszlu;
- umiarkowana, podczas której Pacjent zapada w łatwy do odwrócenia sen z zachowanymi odruchami kaszlu i przełykania;
- głęboka, najbardziej zbliżona do znieczulenia ogólnego, z dużym ograniczeniem świadomości i upośledzeniem odruchów kaszlu i przełykania, a także osłabieniem własnej akcji oddechowej.
Wyposażenie większości gabinetów i klinik, w tym także naszej, pozwala na bezpieczne przeprowadzenie każdego z wymienionych rodzajów znieczulenia.
Przygotowanie Pacjenta do znieczulenia ogólnego
Przygotowanie Pacjenta do znieczulenia ogólnego (narkozy), w tym także sedacji wymaga najczęściej odstawienia leków stosowanych w chorobach przewlekłych. Decyzję taką podejmuje lekarz anestezjolog. Ponadto Pacjent musi pozostać na czczo, czyli 6 godzin bez posiłku i co najmniej 4 godziny bez przyjmowania płynów.
Znieczulenie ogólne (narkoza), sedacja i analgosedacja nie są metodami znieczulenia zarezerwowanymi wyłącznie dla chirurgicznych i implantologicznych zabiegów stomatologicznych. Na życzenie Pacjenta lub ze wskazań medycznych, po konsultacji z lekarzem anestezjologiem, także leczenie endodontyczne i zachowawcze może być przeprowadzone w takim znieczuleniu. Przeważająca część procedur stomatologicznych nie wymaga jednak narkozy.
Rodzaje znieczulenia miejscowego
Alternatywę do znieczulenia ogólnego (narkozy), w tym sedacji, stanowi znieczulenie miejscowe. W stomatologii można go wykonać kilkoma metodami:
- Podstawowy i najprostszy sposób to znieczulenie nasiękowe, czyli podanie leku znieczulającego poprzez dość płytkie wkłucie w okolicę leczonego zęba.
- Rozwinięciem tej metody jest znieczulenie śródwięzadłowe, w którym to środek znieczulający aplikowany jest przez lekarza w szparę ozębnej. Jest to znieczulenie wspomagające, wzmacniające efekt bezbolesności.
- Kolejna metoda to znieczulenie przewodowe, czyli w uproszczeniu podanie środka znieczulającego w okolicę większych nerwów, np. nerwu zębodołowego dolnego.
- Bardzo pomocnym urządzeniem w wykonaniu znieczulenia miejscowego jest nowoczesny system The Wand. The Wand umożliwia bezbolesne i skuteczne podanie każdego rodzaju znieczulenia miejscowego. Środek znieczulający podawany jest przez mikrokomputer, a strzykawka została zastąpiona przez aplikator, którego przeniknięcie do znieczulanej tkanki jest bezbolesne.
Najczęściej środek znieczulający aplikowany podczas znieczulenia miejscowego wzbogacany jest o lek zwężający naczynia krwionośne (adrenalina, noradrenalina). Leki te zmniejszają przenikanie środka znieczulającego do tkanek, zmniejszają krwawienie i wydłużają okres działania znieczulenia.
Przeciwwskazania do znieczulenia ogólnego i miejscowego
Podobnie jak w przypadku znacznej części procedur medycznych, również do znieczulenia ogólnego i miejscowego istnieją przeciwwskazania.
Lista przeciwwskazań do znieczulenia ogólnego (narkozy) jest dość długa i wymaga szerszego komentarza i rozmowy lekarza anestezjologa z Pacjentem.
W przypadku znieczulenia miejscowego właściwie jedynym przeciwwskazaniem do jego wykonania jest uczulenie Pacjenta na środek znieczulający. Przeciwwskazanie to można, a nawet należy zweryfikować wykonując test alergiczny na lek znieczulający.
U Pacjentów z poważnymi obciążeniami kardiologicznymi i neurologicznymi (np. stan po udarze mózgu, zawale serca) przed znieczuleniem konieczna może być konsultacja specjalistyczna.
Zdecydowanie liczniejsze są przeciwwskazania do użycia środków zwężających naczynia. Są nimi: miażdżyca, astma, nadczynność tarczycy, jaskra, wady i choroby serca i układu krążenia, cukrzyca, zaburzenia czynności nerek, choroby z hipertermią.
Uzyskanie pożądanego poziomu znieczulenia
U części Pacjentów mogą wystąpić trudności w uzyskaniu pożądanego poziomu znieczulenia. Jest kilka przyczyn takiego stanu:
- anomalie anatomiczne, zwłaszcza w przebiegu nerwów;
- zaburzony metabolizm na skutek np. używania substancji odurzających, nadużywanie leków;
- stan zapalny znieczulanych tkanek, np. ropień, zapalenie przyzębia, zapalenie tkanek okołowierzchołkowych – kwaśne środowisko charakterystyczne dla stanu zapalnego powoduje szybszą dysocjację środka znieczulającego, co zmniejsza jego stężenie i skutkuje słabszym i krótszym efektem znieczulenia. W takiej sytuacji lekarz stomatolog zawsze może posiłkować się znieczuleniem ogólnym na odpowiednim poziomie głębokości.
Na co Pacjent powinien zwrócić uwagę po znieczuleniu miejscowym?
Efekt znieczulenia – w zależności od zastosowanego środka – utrzymuje się przez okres 1-2 godzin, ale w wyjątkowych przypadkach nawet do 6 godzin.
Jeżeli utrzymuje się dłużej, to może świadczyć o uszkodzeniu nerwu i należy taką sytuację koniecznie skonsultować z lekarzem stomatologiem.
Konsultacja konieczna jest również w przypadku utrzymującego się bólu i obrzęku w miejscu podania znieczulenia. Przyczyną tego stanu może być krwiak lub rozwijający się stan zapalny.
Wybór metod znieczulenia we współczesnej stomatologii jest duży i daje gwarancję bezbolesnego przeprowadzenia leczenia. Decyzję w kwestii sposobu znieczulenia podejmuje Pacjent wspólnie z lekarzem stomatologiem i anestezjologiem.
Autor: lek. stom. Beata Świątkowska
Źródło tekstu: https://stomatologiaswiatkowska.pl/blog/leczenie-zebow-w-narkozie-i-alternatywne-metody-znieczulenia-w-stomatologii/